BALASAGUN BURANA MÜZESİ–KIRGIZİSTAN

Dünya Göçmen Oyunlarının birincisinin yapıldığı Issık Göle gitmek  için sabah erken Bişkek Manas  havalimanına iniyoruz Kırgızistan İstanbul Başkonsolosumuz Renat Bey bizi karşılıyor ve dinlenmek üzere Alarca konutuna alıyor,bir iki saat dinlendikten sonra kahvaltımızı yapıp Aytkul ve İsmail abi birlikte özel araçla ıssık göle hareket ediyoruz ..yol güzergahımızda ilk durağımız İpek Yolu şehirlerinden en önemlilerden biri olan Yusuf Has Hacibin doğduğu yer Balasagun oluyor..

Yemyeşil bir bitki örtüsünün arasında yol aldığımız Balasagun harabeleri içinde bulunan Burana Minaresi uzaktan görünen tek anıt eser..geniş düzlükte yaklaştıkça büyüyen minare yanına vardığımızda tuğladan  yapısını fark edebiliyorsunuz ,güneşli bir gün lakin serin bir rüzgar var öncelikle minareye çıkmak istiyoruz,sonradan yapılan demir merdivenlerden giriş kısmına çıktığımızda rüzgarın sesini duyabiliyordum ,girişin bu kadar yüksekte olması  tarihte varlığı bilinen lakin şuan mevcut olmayan  burana ulu caminin üzerinden çıkıldığı izlenimi edinmemize sebep oluyor..Minare giriyorum , gayet derecede dar olan ancak bir kişinin rahatlıkla çıkabileceği genişlikte bir merdiven var biraz zorlanarak da olsa minarenin tepesine çıkmayı basardım..Tarihte Balasagun şehrinin yerleştiği 30 kilometrelik bölgeyi algılamaya çalışıyorum ..çevreye  göz gezdirdikten sonra biran o ihtişamlı dönemlere dalıp gittim sanki ..Burana  müezzinin davudi sesine eşlik edercesine  bir Ezan-ı Muhammedi okumaya başladım belkide sadece ben duyuyordum ama” Allahu Ekber “seslerini rüzgara karıştırıp yüzyıllar öncesine ruhlara şifa muradıyla gönderip dua makamında bulunmayı bir vazife kabul ediyorum…

Kırgızistan’ın baş kenti Bişkek’in 60 km. doğusunda ve Tokmok rayonunun 12 km. güneyinde Balasagun şehrinin harabeleri üzerinde yer alan Burana Müze Kompleksini ziyaret ediyoruz. Minare,mimarisi daha ziyade Özbekistan’da yaygın uslub olan Buhara, Semerkant Hive ve Tirmiz de ki minarelere benziyor bizim minarelere göre, daha kalın ve aşağıdan yukarıya daralan bir yapı . Kaide kısmında tuğla ile yapılmış figürler motifler dikkati çekiyor. Aytkul bey minarenin temelinin 5 metre derinde olduğunu söylüyor. Kaidesi de 5 metre dolguymuş.

9.Yüzyılın sonlarında 10.yüzyılın başlarında kurulmuş olan ve 10-12 yy da en görkemli dönemini yaşayan Kaşlardan Urgenç şehrine kadar uzanan bölgede Karahanlılar devletine başkent olan Balasagun şehri İlk Türk İslam Devleti de kabul edilen  bir medeniyet olan Karahanlı Kağanlığı 30 kmlik bir alanda kurulan Balasagun Şehrinden geriye   kalmış. Kırgızistan Kültürel Mirasının sembol anıt eserlerinin en önemlilerinden biri kabul edilen Burana Minaresi mutlak görülmesi gereken bir yapı 

Aslında Karahalılar burasını bir gözetleme kulesi olarak kullanıyor, düşman askerlerinin gelişini gözetliyorlardı, fakat İslami yeti kabulden sonra kule minare olma özelliğini de birlikte icra etmeye başladı. “Burana “Kırgızların “Minara” kelimesinin bozulmuş hali olarak galatı meşhur olmuş bir ifade olarak “Burana”ya dönüşmüş konsolosluk mihmandarı Aytkuldan öğrendiğimiz göre ..Zaman içersinde bu galat-ı meşhur kullanım okadar yaygınlaşmış ki asıl şehrin ismi Balasagun neredeyse unutulmaya yüz tutmuş durumda.

 9. yüzyıl sonlarında inşa edildiğinde yüksekliği 45 metre olan kule, 15. yüzyıldaki depremde 25 metreye düşmüştür. Minarenin çerçevesinde M.S. 6-10.yy.da yapılmış yaklaşık 80 mezar taşı ve 50 kadar üzerinde Türk Tarihinde kullanılmış çeşitli tamga ve figürlerin çizili olduğu kaya ve balbal heykelleri bulunmaktadır.Minare yanında bulunan müze kompleksinde Karahanlı  dönemine dair minare çevresinde yapılan kazılarda ortaya çıkartılan  buluntular ve çeşitli belgeler sergilenmektedir. Minare 1970-74 yılları arasında yeniden restore edilmiştir. Minarenin restorasyonu sırasında Rus arkeologlar grubu  yaptığı kazı çalışmalarında eski yaşam izlerine dair önemli kanıtlar elde etmişler şehrin tarihinin bilinenden daha eski bir yaşam merkezi olduğu belirlenmiştir. Buranadan ayrılırken bizim için Balasagun denince ilk akla gelen burada doğmuş “ Kutadgu Bilig “siyasetnamesini yazan büyük Türk Bilgesi Yusuf Has Hacib’in ruhuna gün batımında bir Fatiha gönderip ikinci durağımız Issık Göle doğduğu yöneliyoruz… 

Not: Türk Dünyası adına önemli bir sembol eser olan bu minarenin bir maketinin İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür AŞ tarafından yaptırılmış olup Topkapı Türk Dünyası Etnografik Müzede sergilenmektedir.